De definitie
Grensoverschrijdend gedrag is elke vorm van gedrag of toenadering, in verbale, non-verbale, digitale of fysieke zin, waarvan:
- de persoon die het ondergaat het als gedwongen en/of ongewenst ervaart;
- het doel of gevolg is dat het de waardigheid van de persoon aantast.
Welke vormen zijn er?
Grensoverschrijdend gedrag komt in heel veel vormen voor. Het is lastig om te zeggen hoe het er in jouw vrijwilligersorganisatie precies uitziet. We geven daarom een aantal voorbeelden. Misschien herken je situaties. Belangrijk om te zeggen: al deze genoemde vormen kunnen ook online voorkomen.
Seksuele intimidatie
Seksuele intimidatie komt vaker voor dan je denkt. Seksueel grensoverschrijdende gedrag kan zich in allerlei situaties voordoen: helaas ook binnen vrijwilligersorganisatie. Wist je bijvoorbeeld dat 12% van de jeugdige sporters ooit seksuele intimidatie heeft ervaren?
Lees meer over Seksuele intimidatie
Pesten
Pesten komt overal voor. Op werk, op school of bij de sportclub. Het komt zelfs zó vaak voor dat we bijna allemaal wel iemand kennen die ooit geconfronteerd is met pestgedrag. Wat kunnen we over pesten leren? We hebben een aantal belangrijke onderzoeken voor je verzameld.
Lees meer over Pesten
Discriminatie
Discriminatie komt op allerlei manieren voor en kan op verschillende gronden gebaseerd worden. Discriminatie is niet alleen erg kwetsend. Een aantal vormen is volgens de wet zelfs verboden.
Lees meer over Discriminatie
Agressie
Van beschadigde materialen tot gewonde vrijwilligers: agressie binnen je organisatie kan vergaande gevolgen hebben. Bijna ieder bestuur krijgt wel eens met agressie binnen de vrijwilligersorganisatie te maken. Wat kunnen we er nog meer over leren? Hier vind je belangrijke feiten, cijfers en onderzoeken.
Lees meer over Agressie
Intimidatie
Intimidatie kan op vele manieren voorkomen. Dreigend taalgebruik, stemverheffing, te dichtbij iemand gaan staan – je voelt het aan je water als iemand je wil intimideren. Vergeet niet dat veel intimiderend gedrag zich online afspeelt: via social media en via chat programma’s. Je hoeft dit niet te accepteren: praat erover!
Digitaal
Op het gevaar af dat we klinken zoals onze ouders en grootouders die zeiden dat vroeger alles beter was…. Social media hebben een schaduwkant. Mensen worden gepest online, er worden nare berichten op hun social media posts gezet en soms gaat het zelfs zo ver dat hun persoonlijke gegevens online worden gezet of opgeroepen wordt tot geweld. Ook zien we het regelmatig misgaan met chats.
Wat zijn kwetsbare groepen?
Veel vrijwilligersorganisaties hebben met kwetsbare groepen te maken. Maar wat zijn kwetsbare groepen eigenlijk? We bedoelen dan bijvoorbeeld:
- Minderjarigen
- Mensen met een verstandelijke beperking
- Mensen die zorg en hulp vragen of krijgen
- Mensen die gebruik maken van het aanbod van een welzijnsinstelling
- Mensen die een persoonsgebonden budget hebben
- Mensen die gebruik maken van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning
- Mensen met een taalachterstand of mensen die laaggeletterd zijn
Praktijkvoorbeelden
Het is lastig in te schatten hoe bepaalde zaken er in de praktijk aan toe gaan. De filmpjes en praktijkvoorbeelden geven je een mogelijk beeld. Je kunt deze binnen jouw organisatie gebruiken om het gesprek op gang te brengen of met situaties te oefenen.
Om deze oefeningen makkelijker te maken, hebben we een document voor je gemaakt waarin we je meer uitleg geven zodat je direct aan de slag kan.
Sollicitatiegesprek
Verdacht van een zedendelict
Felix (38) is vader en vrijwilliger bij een kindervakantieweek in Rotterdam. Vlak voor de start van de week bericht krijg je bericht van de politie: Felix wordt verdacht van een zedendelict.
Net als vorig jaar is Felix activiteitencoördinator bij de vakantieweek Speel Mee. Deze vakantieweek is speciaal voor kinderen van 4 tot 12 jaar die minder mogelijkheden hebben dan andere kinderen van hun leeftijd. Felix is niet alleen activiteitencoördinator, maar ook vader van één van de deelnemers.
Als secretaris van de vereniging Speel Mee ben jij verantwoordelijk voor het aannamebeleid van de vrijwilligers. Vijf dagen voordat de week van start gaat, word je gebeld door de politie: Felix wordt ervan verdacht kinderporno in zijn bezit te hebben.
Uitdagende foto's sturen
Karel (19) is licht verstandelijk beperkt en stuurt via WhatsApp een uitdagende foto van zichzelf naar een andere deelnemer van zijn sport en spel club, John (13).
Op de foto is te zien dat Karel uitdagend poseert in zijn boxershort. Hij stuurt de foto naar John met wie hij in een sport- en spelclub zit. Karel stuurt John de foto en vraagt hem wat hij van zijn lichaam vindt. John schrikt er een beetje van. Hij vertelt dit aan zijn ouders die direct contact opnemen met de begeleider van de sport en spel club. Ze overwegen aangifte te doen en eisen dat de begeleider Karel uit de club zet.
Pesten op school
Mehmet (10) staat in zijn eentje op het plein, met zijn hoofd naar beneden. Als de overblijfmoeder vraagt wat er aan de hand is, vertelt hij haar dat hij alweer niet mee mag doen met zijn vrienden.
“Ze zeggen dat ze met z'n vieren willen spelen”, vertelt Mehmet sip. Bij navraag blijkt het verhaal te kloppen. Mehmet is verdrietig: hij mag wel vaker niet meedoen, zegt hij. De leerkracht bespreekt ter plekke met de kinderen hoe dit voor Mehmet voelt en hoe het voor hen zou voelen. Na het gesprek accepteren de kinderen dat Mehmet nu weer meedoet.
Racisme in de daklozenopvang
Jamila (19) heeft altijd met veel plezier deelgenomen aan de activiteiten die de gemeente voor dakloze jongeren organiseert, maar ze vindt het nu niet meer leuk.
Twee andere deelnemers maken grapjes over Marokkanen waar ze bij is. Jamila vindt dat helemaal niet prettig, en liet dat al eerder aan hen weten. Toch stoppen de deelnemers er niet mee. Jamila stuurt een klacht naar het bestuur.
Discriminatie in een verzorgingstehuis
Berend (73) heeft alzheimer en zit in een verzorgingstehuis. Hij komt oorspronkelijk uit Duitsland; en dat is te horen. Er worden regelmatig opmerkingen gemaakt over het feit dat hij Duits en dus ‘fout’ is.
Groepsgenoten willen bijvoorbeeld niet ‘met die Duitser’ aan tafel zitten. Berend klaagt hierover bij zijn zoon Albert die het op zijn beurt aangeeft bij een vrijwilliger in het verzorgingstehuis. De vrijwilliger meldt het bij de groepsleiding.
Oeps, bericht in de verkeerde chatgroep!
In het buurthuis hebben ze naast de officiële Whatsappgroep nog een Whatsappgroep, maar dan zonder Kees en Hailey, want die zijn niet zo populair.
En ja…. toen ging het een keertje een mis. Henk plaatst het bericht dat Kees ‘er gelukkig niet bij was gisteren, die zit altijd zo te zeuren’ met één druk in de verkeerde appgroep waar ook Kees in zit. De les kwam wel aan in het buurthuis, want de clandestien groep werd snel opgeheven.
Documentaire ‘Wat je niet ziet’
De Vrijwilligerscentrale Amsterdam heeft de documentaire ‘Wat je niet ziet’ ontwikkeld: een documentaire over grensoverschrijdend gedrag door vrijwilligers bij kwetsbare groepen. Gebruik deze korte documentaire om het gesprek over grensoverschrijdend gedrag bij kwetsbare groepen binnen eigen organisatie in te leiden.