Om te beginnen wat feiten: Tiel mag zich sinds najaar 2019 een dementievriendelijke gemeente noemen. Er bestaat een Alzheimercafé en er zijn actieve werkgroepen. Feit is ook: het dementievriendelijke netwerk bestond tot voor kort alleen uit witte mensen, terwijl dementie drie tot vier keer vaker voorkomt bij mensen met een migratieachtergrond.

De vraag voor programmamedewerkers Gülay Batman en Lieke Bos was dus hoe de ondersteuning voor deze mensen en hun mantelzorgers versterkt kon worden. ‘We ontmoetten vanaf het begin een grote welwillendheid’, benadrukt Bos direct: ‘Aan beide zijden werd de kloof gevoeld en de urgentie om een brug te slaan.’ De ene zijde bestaat uit mensen met een migratieachtergrond, zoals de Turkse, Marokkaanse en Molukse gemeenschap, de andere uit de gemeente en professionals en vrijwilligers in zorg en welzijn.

Sterke voedingsbodem

Een brug heeft pijlers nodig en om die te kunnen bouwen is er aan beide zijden een sterke voedingsbodem nodig. Bos werkte in de beginfase samen met adviesbureau Spectrum, en kreeg mede daardoor trajecten met de gemeente en de welzijnsorganisatie van de grond. ‘Om te kijken hoe wij namens Samen Ouder Worden het beste iets toe kunnen voegen op dit specifieke thema.’

‘Een goede verstandhouding met deze partners is een belangrijke voorwaarde om verder aan de slag te kunnen.’ Vervolgens sprak Bos met de afzonderlijke gemeenschappen en richtte met hen een netwerk op om te werken aan betere ondersteuning bij dementie. Dankzij de goede verstandhouding met de gemeente was de verbinding tussen de werkgroep dementievriendelijke gemeente en dit nieuwe netwerk snel gemaakt.

De menselijke eigen bril

Het is een serieuze opgave om de brug blijvend te slaan, merkt Bos. Een van de redenen is volgens haar dat iedereen door een eigen bril kijkt. ‘Dat is heel menselijk. Iemand die betrokken is bij het bestaande aanbod, ziet dat dat goed is en nodigt iedereen uit om er gebruik van te maken. En iemand die vertegenwoordiger is van een migrantenorganisatie ziet een rijdende trein met wit aanbod, terwijl er juist behoefte is om zelf bij te dragen aan de ontwikkeling van aanbod.’

De bewustwording van hoe dat kijken door de eigen bril de werkelijkheid kleurt, is essentieel. Dat is dan ook een van de aanknopingspunten in de gesprekken aan beide zijden. ‘Vanuit Samen Ouder Worden hebben we de tijd en de kennis om pas op te plaats te maken. Wij zijn altijd nieuwsgierig: wat speelt hier, wat zijn behoeften, wat is daarvoor nodig? We stellen ook spiegelende vragen, bijvoorbeeld: is de onbekendheid met het aanbod wel het hele vraagstuk?’

Volstrekte onafhankelijkheid

Een groot voordeel dat het werken vanuit Samen Ouder Worden met zich meebrengt is de volstrekte onafhankelijkheid. ‘Wij hebben lokaal geen eigen belang. We willen natuurlijk dat er iets gebeurt, dat er bruggen komen. Maar dat is het gezamenlijke doel dat iedereen heeft, en dat is in ieders belang. Dat helpt ook om over en weer de vertaler te zijn van wat er gezegd wordt, om gevoeligheden te omzeilen.’ De gevoeligheden duiken op verschillende manieren op. Eén ervan is heel inhoudelijk, namelijk het überhaupt praten over dementie.

Gülay: ‘De vertegenwoordigers in het netwerk met diverse culturele achtergronden verschillen in de mate waarin ze open praten over dementie. De een praat er makkelijker over dan de ander. Maar in alle achterbannen is het sowieso nog een taboe onderwerp, begrijp ik.’ Ze kiest haar woorden zorgvuldig en benadrukt de verschillen binnen de gemeenschappen. ‘Het is bovenal iets heel persoonlijks, een precair onderwerp dat voor niemand die het raakt makkelijk is. Je ziet bovendien ook tussen generaties verschillen in de opvattingen over ziekte en gezondheid en “zorgen voor”.’

Vrijwillige sleutelfiguren

Een belangrijk middel om het vergezicht van een passend ondersteuningsaanbod voor iedereen dichterbij te brengen, is de training van vrijwillige sleutelfiguren met een migratieachtergrond. Gülay: ‘Deze vrijwilligers kunnen straks het gesprek over dit gevoelige onderwerp open en neutraal voeren. Ze kunnen behoeften ophalen en informatie verstrekken over het ondersteuningsaanbod.’

Het streven is om straks per gemeenschap twee of drie sleutelfiguren getraind te hebben. De sleutelfiguren kunnen ook een belangrijke bijdrage leveren aan de onderlinge banden tussen de gemeenschappen, verwacht Gülay. ‘We horen bijvoorbeeld uit de Turkse gemeenschap dat ze graag met een sleutelfiguur met een andere achtergrond zouden kunnen praten, vanwege de privacy.’

Input voor de professionals

‘Deze vrijwilligers wórden de brug die zo nodig is’, stelt Bos. Ze kunnen de toenadering vanaf de beide zijden versnellen. ‘Want zij kunnen ook input leveren aan de kant van de professionals. Bijvoorbeeld over benodigde aanpassingen in het aanbod, of om de handelingsverlegenheid te verminderen door te vertellen over verschillen in ziektebeleving.’

De training voor de sleutelfiguren krijgt vorm op basis van een bestaande training van Pharos. Een mooi voorbeeld van het voordeel van de kennis die de programmamedewerkers meebrengen, dankzij de vele landelijke contacten en samenwerkingsprogramma’s waarvan ze deel uitmaken. Daardoor zijn ze goed op de hoogte van wat er aan interventies beschikbaar is.

Waardevol voor de borging

Bos heeft vertrouwen in het vervolg van het proces, ook als de programmamedewerkers vanuit Samen Ouder Worden straks vertrekken. ‘We werken vooral aan de infrastructuur. Het is winst dat er tegenwoordig in de verschillende gemeenschappen gesproken wordt over het thema, dat de behoeften worden opgehaald bij de achterbannen.’

Heel waardevol voor de borging is verder dat er tegenwoordig migrantenouderen zitten in de kerngroep van de dementievriendelijke gemeente. Ook Gülay kijkt met vertrouwen vooruit: ‘Vooral door de grote welwillendheid en ontvankelijkheid bij alle partijen. Iedereen wil dezelfde kant op: naar betere ondersteuning voor migrantenouderen met dementie, en voor hun mantelzorgers.’