Zo’n 340 organisaties stuurden een vlog in. Een selectiecommissie selecteerde 6 organisaties om mee te dingen naar de hoofdprijs van € 15.000,-.  

Van videoportret naar documentaire  

Onze zoektocht naar mogelijkheden om het werk van vrijwilligersorganisaties beter, mooier en interessanter over het voetlicht te krijgen voor een breder publiek heeft geleid naar het idee van een documentaire. Hoe passend om vrijwilligersorganisaties echt in de spotlight te zetten en de rode loper voor ze uit te rollen in een bioscoop waar ze zelf op het witte doek te zien zijn!

Filmmaker Ramon Masius en presentator Bas Westerweel brachten de zes genomineerden gelijkwaardig in beeld en het verhaal dat verteld werd in de documentaire ‘Thuis’ was hoe zorgen vrijwilligers ervoor dat anderen zich thuis voelen. Of hoe vrijwilligerswerk een thuis is voor vrijwilligers zelf. We rolden de rode loper uit in een bioscoop waar de uitreiking plaatsvond en de documentaire te zien was.  Dit simpele format werkte goed en we besloten hierop voort te borduren. 

Dit jaar kozen we voor Den Haag om beschikbaarder te zijn voor eventuele politieke bezoekers en de media. In onze keuze voor een locatie proberen we rekening te houden met organisaties die van ver moeten komen. Dankzij de medewerking van Accor Hotels konden we dit jaar enkele vrijwilligersorganisaties een overnachting in een van de vijf beschikbare hotels aanbieden.  

Twee onderzoeken   

Op verzoek van Vereniging NOV heeft onderzoeksbureau Motivaction een onderzoek uit 2016 herhaald en daarnaast een nieuw onderzoek uitgevoerd. Op de vraag of ze vrijwilligerswerk doen, antwoordt 30 procent van de Nederlanders in 2023 met ja tegen 37 procent in 2016. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) becijfert de deelname aan het vrijwilligerswerk in 2022 op 41 procent van de bevolking 15-plus. Uit een tweede onderzoek van Motivaction met daarin de vraag voor wie mensen zich wel eens vrijwillig hebben ingezet, bleek dat 50 procent dat doet en dan met name voor sportvereniging, eigen buurt, school of zorginstelling. Helemaal interessant is dat bijna zes op de tien Nederlanders aangeeft zich in de toekomst vrijwillig te willen inzetten.  

Verwonderzoek ging in 2023 voor een vervolgonderzoek in gesprek met 26 vrijwilligersorganisaties om van hen te horen hoe hun samenwerkingen met de gemeente verloopt. De bevindingen zijn nu openbaar in een rapport getiteld “Botsende grondwaarden: responsieve overheid gezocht!”.   

Het lijkt erop dat een maatschappelijke druk die op de publieke sector rust onbewust en onbedoeld ook overgedragen wordt op een sector die daar juist van gevrijwaard zou moeten blijven. Dit onderzoek valt ook te lezen als een oproep van vrijwilligersorganisaties aan gemeenten om zich meer op te stellen als een ‘responsieve’ overheid en minder als een ‘presterende’ overheid. Gemeenten zouden zich in hun samenwerking met vrijwilligersorganisaties beter kunnen verdiepen in de eigenheid van de organisaties en de intrinsieke waarde van het vrijwilligerswerk. Dat is wezenlijk anders dan de berekende bijdrage van het werk aan het realiseren van beleidsdoelstellingen. In de driehoek van waarden van vrijwilligerswerk (voor de vrijwilliger, voor de ontvanger en voor de samenleving) draait het om balans. In de driehoek van publieke sferen met elk hun dominante waarden (markt, overheid en civil society) draait het om bescherming. Gemeenten kunnen vrijwilligers beschermen door kritisch te kijken naar (impliciete) voorwaarden die ze opleggen aan vrijwilligersorganisaties. Belangrijk punt daarbij is om niet steeds nieuwe voorwaarden op te leggen, zoals gebiedsgericht werken, alleen werken met bewezen effectieve interventies of gezonde kantines voor sportclubs. Ook de gedetailleerde eisen aan interventies en verantwoording zijn vaak niet nodig en werken beknellend. Grote vrijwilligersorganisaties kunnen hun vrijwilligers beschermen tegen deze eisen en verwachtingen van de overheid. Daar slagen ze vaak ook redelijk in. Een succesvolle strategie is de vlucht naar voren: samen met andere vrijwilligersorganisaties de leiding nemen in visieontwikkeling, en de gemeente daarin meenemen. Voor kleine organisaties, die geheel worden geleid door vrijwilligers, is dit moeilijk. Daar heeft de overheid een belangrijkere rol in de bescherming van de vrijwilligers. Zij zou deze organisaties moeten benaderen als ‘maatschappelijke vlinders’: niet proberen vast te pakken, maar ondersteunen, koesteren en ervan genieten.   

Partners 

Partners waren het ministerie van VWS, de VNG, LSAbewoners en de Nationale Postcode Loterij. 

Side kick voor gemeenteambtenaren 

Voor 25 gemeenteambtenaren hebben we een uitwisselingssessie georganiseerd over de vrijwilligerswerkbeleid aan de hand van onderzoek door Verwonderzoek over hoe gemeenten omgaan met dit beleid.  

Meer informatie

www.vrijwilligersprijzen.nl