De tekst van dit interview komt uit ECHT, magazine Nationale Vrijwilligersprijzen. Dit magazine kun je hier downloaden.

Gelijke waardering

Van de BoerBurgerBeweging (BBB) spraken we Caroline van der Plas. Dat Nederland niet zonder vrijwilligers kan, is voor Caroline duidelijk. “De maatschappij kan eigenlijk niet draaien zonder vrijwilligers. Als zij allemaal zouden stoppen, dan zou een deel van de maatschappij tot stilstand komen. Ik denk dat dit besef er bij veel mensen niet zo is en dat het voor veel mensen vanzelfsprekend is dat ze vrijwilligerswerk doen.”

Uit het partijprogramma valt op te maken dat BBB vindt dat de waardering voor mensen die een actieve bijdrage aan de maatschappij leveren, zoals een vrijwilliger, gelijk moet zijn aan de waardering van mensen met een betaalde baan. “Als alle vrijwilligers in Nederland een dag niks zouden doen, zul je de waarde van vrijwilligerswerk zien. Daarom moet je ook vrijwilligers net zo behandelen als mensen met een betaalde baan. Bijvoorbeeld in een ziekenhuis zijn er naast verpleegkundigen vaak ook vrijwilligers aanwezig. Zij zorgen voor geestelijke ondersteuning, zoals een praatje maken met een patiënt, wat ook goed is voor iemand. Zo’n vrijwilliger moet je dan wel serieus nemen en gelijkwaardig behandelen, want die doet ook belangrijk werk.” BBB ziet daarom graag een goede ondersteuning ten behoeve van vrijwilligerswerk in Nederland. “Je moet het mensen niet al te moeilijk maken. Dat een vrijwilligersvergoeding voor sommige groepen als inkomen telt, is bijvoorbeeld gewoon jammer. Daar proberen we nu wat aan te doen.”

Sociale verbinding

Ook kan er ondersteuning zijn in de vorm van het aanbieden van scholing aan vrijwilligers via gemeenten. Caroline geeft aan graag op de professionaliteit van vrijwilligers te vertrouwen. “Ze hebben een belangrijke rol en zorgen voor sociale verbinding. Zo zie je op het platteland dat de vrijwillige brandweer vooral bestaat uit boeren. Zij hebben de vrijheid om te kunnen reageren op oproepen. Niet alleen zorgen ze voor de veiligheid, maar ook komen ze in die situatie veel over de vloer bij mensen. Dat geldt natuurlijk ook voor vrijwilligers bij sportclubs en in buurthuizen. Die signaalfunctie is belangrijk en zorgt voor sociale verbinding.” BBB wil graag van de burgers horen wat er nog beter kan qua vrijwilligerswerk. “Als we iets vernemen wat niet klopt of beter kan, dan proberen we er echt wat mee te doen. Want die vrijwilligers, dat wil ik nog benadrukken, zijn de spil van de samenleving.” Naast het vergemakkelijken van regelgeving voor vrijwilligers, ziet Caroline nog iets wat ze graag anders zou zien. “In het verenigingsleven lijkt het steeds vaker neer te komen op een kleine groep mensen, die dan op een gegeven moment uitgeblust raakt. Kijk, als je jezelf of een kind aanmeldt bij bijvoorbeeld een sportclub, dan hoort daar ook gewoon bij dat je zelf ook wat doet, zoals een klusje oppakken of achter de bar staan zo nu en dan.”

Het maatschappelijk middenveld

Inge van Dijk, Tweede Kamerlid namens CDA, gelooft erin dat de kracht van een samenleving van onderop komt. Over het maatschappelijk middenveld hoor je nog te weinig, vindt de partij. “We hebben het veel over bedrijven en de overheid, maar juist al die mensen die zich willen inzetten voor de maatschappij als vrijwilliger, mogen meer aandacht krijgen.” CDA heeft daarom voorstellen gedaan om ervoor te zorgen dat er minder regeldruk en verantwoordelijkheid bij vrijwilligers komt. “Nu komt er te veel op hun bordje terecht. Je wil dat vrijwilligers doen wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn en je wil ze niet opzadelen met taken waar ze niet op zitten te wachten. De vaste vrijwilligers moeten we meer ontlasten. Het inzetten van professionals - zoals een boekhouder - zou een optie zijn, zodat de vrijwilligers meer energie en ruimte hebben voor andere taken.”

Betere positionering van het vrijwilligerswerk

Inge maakt zich sterk voor vrijwilligers samen met Michiel van Nispen (SP) en met Mohammed Mohandis, die in de Tweede Kamer zit voor GroenLinks-PvdA. Mohammed merkt op dat de motivatie voor vrijwilligerswerk een andere is dan voor betaald werk. “Bij dat laatste is er een economische drijfveer, terwijl de motivatie van vrijwilligers juist door waarden gedreven is.” Daarom wil hij samen met de twee andere kamerleden ervoor zorgen dat vrijwilligerswerk beter gepositioneerd wordt. De waardering van vrijwilligers zou beter kunnen door bijvoorbeeld naast de vrijwilligersvergoeding het te zoeken in de secundaire ‘voorwaarden’, vindt Mohammed. “Denk aan een vergoeding van reiskosten en een bedankje aan het eind van het jaar. Daarnaast is het ook belangrijk dat de vrijwilligersvergoeding behouden kan worden, bijvoorbeeld in het geval van schuldsanering. Bij mensen die onder bewind staan, bestaat het risico dat ze niks mogen doen tijdens het saneringsverhaal. Sociaal isolement is absoluut onwenselijk. Vrijwilligerswerk is een goed middel om dat te voorkomen en ter stimulans zou het prettig zijn om de vrijwilligersvergoeding dan te mogen houden.”

Een vrijwilligersverlof of 32-urige werkweek

Vrijwilligerswaardering is volgens Inge ook mogelijk door het invoeren van een vrijwilligersverlof. “Als het aan het CDA ligt, komt er de mogelijkheid voor werkgevers om hun werknemers de kans te geven uren op te nemen voor vrijwilligerstaken. Er zijn veel mensen die fulltime werken en ernaast ook nog vrijwilligerswerk doen. Dan komen ze er niet onderuit af en toe wat onder werktijd te moeten doen. We willen dan niet dat ze hun vakantie-uren hoeven op te nemen, maar dat ze vanuit de werkgever de ruimte krijgen om die taken te doen. Het is vreemd als een land afhankelijk is van zoveel vrijwilligers en je dat niet meer waardeert.”

Wat Mohammed betreft, gaat de invulling van werk en vrijwilligerswerk nog een stap verder. GroenLinks-PvdA pleit voor een 32-urige werkweek. “Dat is de tegenhanger van de visie dat juist 40 uur de norm zou moeten zijn. We snappen dat het op gespannen voet staat met tekorten in bepaalde sectoren, maar het kan in andere gevallen juist een oplossing zijn. Met een kortere werkweek zorgen we ervoor dat mensen de ruimte krijgen voor mantelzorg en/of vrijwilligerswerk. Het normaliseren van een andere soort werkweek zorgt voor meer maatschappelijke waardering en een gezonde balans tussen werk, zorg en vrijwilligerswerk. “In de steeds meer gefragmenteerde samenleving, waarin iedereen in zijn eigen bubbel zit, houden vrijwilligers de samenleving bij elkaar. Mensen met allerlei achtergronden en politieke voorkeuren ontmoeten elkaar op bijvoorbeeld sportclubs en ze zorgen er samen voor dat kinderen kunnen bewegen.”

Blijvend aandacht vragen voor vrijwilligerswerk

Zowel Mohammed als Inge zetten zich in voor een sterkere positie van de vrijwilliger, omdat ze zich zorgen maken. Inge benadrukt dat het belangrijk is dat burgers makkelijker initiatieven kunnen nemen. “Gemeentes zouden mensen een steuntje in de rug moeten geven. Nu worden veel initiatieven niet uitgevoerd, omdat het al mis gaat bij te veel regelgeving. We willen dat burgers meer de touwtjes in handen krijgen; ze weten immers zelf het beste wat er nodig is. Vanuit een gemeenschapsfonds zou er geld beschikbaar moeten zijn voor zaken als vergunningsaanvragen en bouwtekeningen. We moeten de signalen vanuit het maatschappelijk middenveld echt serieus nemen en ik wil vrijwilligers en organisaties uitnodigen zich uit te spreken, want ze verdienen aandacht en steun.” Mohammed vindt ook dat vrijwilligers zichzelf te kort doen. “We vinden het zo vanzelfsprekend dat we ons inzetten. Er zijn zo ontzettend veel publieke voorzieningen waarbij de inzet van vrijwilligers onlosmakelijk verbonden is met het construct. Vallen die mensen weg, dan is ook de voorziening weg. Lokale voorzieningen, sport en cultuur staan onder druk. Daarom blijven we bezig met aandacht vragen voor vrijwilligerswerk en op welke manier we het belang zichtbaarder kunnen maken.”

Een natuurlijk onderdeel van de maatschappij

Net als de hiervoor genoemde partijen, vindt ook Nieuw Sociaal Contract dat we vrijwilligerswerk in Nederland moeten koesteren. Tweede Kamerlid Wytske Postma ziet vrijwilligerswerk als natuurlijk onderdeel van de maatschappij. Om dit zo te houden, wil NSC jongeren stimuleren om een actieve rol te spelen in de gemeenschap. Dat kan door het vervullen van een maatschappelijke stage of het doen van vrijwilligerswerk bij een vereniging waar ze lid van zijn. “Voor jongeren is het verrijking als ze via zo’n stage in een wereld komen die ze nog niet goed kennen. Dat geeft een bredere blik op de wereld.”

Als nieuwe partij is NSC zelf bezig met het opbouwen van een vereniging en maakt hierbij gebruik van de kennis en kunde van hun leden. “We kijken hoe we de denk- en organisatiekracht van onze leden inzetten. Zo’n vereniging bouw je met elkaar. Je moet mensen de dingen laten doen waar ze goed in zijn, zodat een organisatie kan bloeien.” Om vrijwilligerswerk bij maatschappelijke organisaties goed te laten verlopen, wil ook NSC een vermindering van de administratieve lasten. Dat begint volgens Wytske soms al op Europees niveau. “Bij ons bestaat de brandweer en de reddingsbrigade voor een groot deel uit vrijwilligers. Als er dan regelgeving en eisen komen die ongeschikt zijn voor het model dat wij hier hebben met vrijwilligers, dan is dat ongewenst en moeten we daarnaar kijken.” Ook in de gezondheidszorg zit volgens NSC ruimte voor verbetering, met name als het gaat om mantelzorg. “Daar moet betere begeleiding voor komen, want rond de 800.000 mensen doet dat erbij, vaak naast werk en gezin. Mensen moeten beter weten waar ze terecht kunnen voor hulp en vragen en er moet een betere afstemming met werkgevers komen.”