Een voorbeeld daarvan is de praktische hulp die mensen verlenen aan vrienden, familieleden of buurtgenoten. Dit vrijwilligerswerk in onderling verband wordt in wetenschappelijke literatuur ook wel informele hulp genoemd.

Hulp met praktische zaken is vaak niet absoluut noodzakelijk, maar wel erg fijn om te ontvangen. Denk bijvoorbeeld aan vrienden die helpen met verhuizen, de buurman die bij het snoeien ook jouw heg meeneemt of je broer of zus die een middag op je kinderen past. Daarnaast kan het plotseling erg belangrijk zijn om een netwerk te hebben van mensen die dit soort hulp geven, bijvoorbeeld als je ziek wordt of door ouderdom minder kan. Ook in crises kan dit soort hulp ineens van groot belang zijn. In de COVID-19 crisis werd dit bijvoorbeeld duidelijk. Het was plotseling belangrijk dat mensen iemand hadden die boodschappen kon doen of de hond kon uitlaten als ze dat zelf niet konden of niet meer durfden. Informele hulp wordt daarom ook wel gezien als de sociale lijm van de samenleving.

Wanneer geven mensen hulp?

Vanwege deze sociale-lijmfunctie is het belangrijk om te begrijpen onder welke omstandigheden mensen hulp verlenen aan anderen in hun netwerk. Eerder onderzoek naar het geven van informele hulp heeft zich met name gericht op wélke mensen informele hulp geven. Deze vraag wordt vanuit het individu ingestoken: welke hulpbronnen of motivaties heeft een individu die het geven van informele hulp stimuleren? De beslissing om informele hulp te bieden maken mensen echter niet in hun eentje, blijkt uit mijn onderzoek. Mensen ook worden beïnvloed door de sociale omgeving: wat anderen doen, wat zij daarvan vinden en wie er om hulp vraagt. Grofweg zien we twee manieren waarop de sociale omgeving van invloed is op het geven van informele hulp:

1. Helpen doet helpen: wanneer mensen informele hulp geven, kunnen ze anderen aanzetten om hetzelfde te doen. Dat werkt op twee manieren. Ten eerste laten mensen door informele hulp te bieden zien aan anderen dat zij deze vorm van vrijwillige inzet als waardevol zien. Wanneer ze dit vaak en consistent genoeg doen, nemen anderen deze waardering van informele hulp over en zullen ze zelf zich ook vaker op deze manier inzetten. Dit fenomeen noemen we ook wel socialisatie. Ten tweede starten mensen met het bieden van informele hulp vaak een uitwisseling van hulp. Dit komt omdat mensen wederkerigheid hoog in het vaandel hebben staan. Dat wil zeggen dat wanneer mensen hulp ontvangen, zij het gevoel hebben dat ze ook iets terug moeten geven. Wanneer één persoon dus begint met het bieden van hulp kan dit een kettingreactie van informele hulp oproepen.
2. Wie geholpen wordt, is een keuze: mensen helpen niet willekeurige anderen, maar maken keuzes aan wie hun hulp bieden. Dit zien we bijvoorbeeld in hulp die aan verschillende groepen gegeven wordt; familieleden ontvangen gemiddeld genomen meer hulp dan vrienden en vrienden ontvangen weer meer hulp dan buren. Daarnaast zien we dat ook het eerdere gedrag of de reden dat iemand hulp nodig heeft van invloed is op de hulpbereidheid; mensen bieden liever informele hulp anderen die ook altijd klaar staan om te helpen en aan mensen die hulp nodig hebben vanwege hun gezondheid. 

Behoeftigen in de kou?

De invloed van de sociale omgeving op het geven van informele hulp kan zowel positief als negatief uitpakken. Aan de ene kant blijkt het geven van informele hulp aanstekelijk te zijn. Dit wijst erop dat nieuwe mensen gemotiveerd kunnen worden om zich op deze manier vrijwillig in te zetten. Aan de andere kant blijken er voorwaarden te zijn aan wie men informele hulp wil geven. Deze voorwaarden zijn bijvoorbeeld dat ontvangers een familielid zijn, dat ze ook voor anderen klaar staan of dat ze hulp terug kunnen geven. Dit zet mensen die behoefte hebben aan hulp, maar niet voldoen aan de juiste voorwaarden op een achterstand. In het vervolg zou ik dan ook graag verder onderzoeken onder welke omstandigheden deze groepen wel informele hulp ontvangen.

Meer weten over het onderzoek?

Op deze pagina vind je de samenvatting en een link naar het totale onderzoek.

Afbeelding van 👀 Mabel Amber via Pixabay.