Waar in de beginjaren 2000 vrijwilligerswerk vanzelfsprekend goed was, zien we twintig jaar later een samenloop van internationale wetgeving tegen witwassen en terrorismefinanciering in combinatie met een marktbenadering, die het vrijwilligersorganisaties steeds moeilijker maakt en het vrijwilligerswerk soms zelfs in een kwaad daglicht stelt. 

In 2021 en begin 2022 bereikten ons heel veel geluiden van vrijwilligersorganisaties die verontwaardigd waren over de landelijke regeldruk die wetgeving als AVG, WBTR en Wwft opleveren. In een uitzending van Max Meldpunt op 4 februari kregen we de gelegenheid om uit de doeken te doen wat gaande is; door alle regeldruk leggen vooral kleine stichtingen en verenigingen het bijltje erbij neer. Vanwege geïsoleerde incidenten rolt de overheid, vaak gestimuleerd door de Tweede Kamer, een deken van nieuwe wetgeving uit. Grote organisaties kunnen daarmee overweg omdat ze meer medewerkers en vrijwilligers hebben, kleinere hebben er meer moeite mee. 

Waardoor komt die regeldruk? 

Kort samengevat volgt regeldruk, volgens Joost Beuving (Culturele Antropologie Radboud Universiteit) uit het geloof in de maakbaarheidsgedachte van gedrag via regels die te maken hebben met het modernisatieproces van de samenleving, gekoppeld aan de wantrouwende overheid die is ontstaan in het kielzog van new public management (overheid als bedrijf). Volgens Beuving heeft dit ‘winnaarsduo’ wantrouwen en maakbaarheid andere, meer realistische overwegingen rond het oplossen van maatschappelijke vraagstukken die ten grondslag aan het maatschappelijk verkeer liggen alsmaar meer uit de maatschappelijke discussie geduwd. 

Start petitie Regeldruk 

Met de deadline van de inschrijving van het UBO-register voor 27 maart 2022 zijn we samen met tientallen organisaties de petitie Stop onnodige regeldruk voor vrijwilligers in besturen gestart. Binnen enkele weken konden we ruim 10.000 handtekeningen aanbieden aan Kamerleden van CDA, VVD en SGP en de Kamercommissies van Financiën, Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport informeren. Er was aandacht voor regeldruk bij Omroep MAX, Trouw, RTL, regionale media, FD en Elseviers Weekblad.

Brandbrieven bankenproblematiek 

Om de regeldruk die voortvloeit uit de Wet ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering (Wwft) te beteugelen hebben we meerdere brieven aan de Rijksoverheid gestuurd. De laatste brief in september was aan minister Kaag (Financiën), minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid), staatssecretaris Van Ooijen (VWS), president Knot (DNB) met de (niet ingewilligde) eis om goede doelen, fondsen, kerkelijke instellingen en vrijwilligersorganisaties onmiddellijk laag risico te maken. Dit zodat banken hun procedures voor deze organisaties konden versoepelen. De overheid stelde zich op het teleurstellende standpunt dat er moet worden gewacht op de uitkomst van het WODC-onderzoek naar terrorismefinanciering en witwassen in november 2023 en eventuele beleidswijzigingen die daaruit voortkomen. 

Aan tafel met banken, start onderzoek regeldruk 

De lijnen van overleg en actie, opgezet met vele partners, hebben ervoor gezorgd dat VWS samen met Binnenlandse Zaken, Financiën en Justitie en Veiligheid een onderzoek is gestart naar regeldruk. Sira Consulting voert dit onderzoek uit. In het eerste kwartaal 2023 moet er een onderzoeksrapport liggen. Ook neemt NOV deel aan rondetafelgesprekken om te kijken hoe de procedures van banken zo specifiek gemaakt kunnen worden dat het grootste deel van de vrijwilligersorganisaties er geen last meer van heeft. 

Lobbyagenda met Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF) 

Op verzoek van en samen met SBF - bestaande uit Fondsen in Nederland, Goede Doelen Nederland en CIO (kerken) – hebben we een gezamenlijke agenda opgesteld voor het hele vrijwilligerswerk. Eind 2022 hebben we die agenda ter consultatie aan de leden van het Netwerk Lobby voorgelegd. Verdere uitwerking volgt. 

Gelijkwaardig samenspel tussen naasten, vrijwilligers en beroepskrachten 

Op 19 mei 2022 bood de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving haar advies Anders leven en zorgen aan. Het Landelijk Overleg Vrijwilligersorganisaties in Zorg en Welzijn (LOVZ) nodigde werkgeversorganisaties en de landelijke overheid uit om samen met NOV en het LOVZ verder invulling aan het RVS-advies te geven.  

Lobby Vrijwilligerswerk voor Vluchtelingen in 38 AZC’s 

Voor het tweede jaar achtereen heeft Vereniging NOV moeten lobbyen om het programma #Meedoen, waarin vrijwilligerscentrales op 38 azc's asielzoekers en statushouders bemiddelen naar vrijwilligerswerk, opgenomen te krijgen in de begroting van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat is gelukt met een amendement van ChristenUnie, GroenLinks, DENK, SGP, D66, CDA en PvdA. Daarnaast hebben ChristenUnie, D66, GroenLinks en DENK een motie ingediend om meerjarige financiering te verkennen. Deze motie is aangenomen. Het ministerie moet hier volgens deze motie in de Voorjaarsnota 2023 op terug komen. Ondanks de motie vraagt uitvoering door het ministerie continuering van politieke druk en publiciteit.  

Meerjarige impuls aan het vrijwilligerswerk 2023-2027 

Op initiatief van de ChristenUnie, medeondertekend door de SGP, CDA en VVD, is een amendement voor een meerjarige impuls met een brede Kamermeerderheid aangenomen. De indieners hebben met dit amendement voor de komende vijf jaar in totaal 5 miljoen euro beschikbaar gemaakt met als doel de coördinerende en beroepsmatige capaciteit in het organiseren van vrijwillige inzet structureler te versterken. De capaciteit van vrijwillige inzet staat onder druk aangezien minder mensen, in minder uren zich inzetten. Covid heeft hier ook zeker invloed op gehad. Omgekeerd is in de samenleving juist de vraag naar vrijwilligers steeds groter; in de zorg, bij bibliotheken, musea, vervoer, etc. Slimmer en anders organiseren zodat meer mensen zich aangesproken voelen om actief te zijn is de uitdaging voor de sector.  

Financieren van vrijwilligersorganisaties

Samen met leden hebben we in 2022 met hulp van een aanbestedingsjurist gewerkt aan een position paper over de verhouding tussen overheid, markt en maatschappelijk middenveld met als doel overheden voor te lichten over passende vormen van financiering binnen de bestaande wet- en regelgeving. Het paper is niet in 2022 gepubliceerd.  

Leeftijdsdiscriminatie jongeren

Uitkeringsinstanties moeten volgens de Participatiewet een gegeven vrijwilligersvergoeding in korting brengen op de uitkering van de uitkeringsgerechtigde als die jonger is dan 27. Dit zorgt er soms voor dat vrijwilligers onbedoeld, omdat zowel vrijwilligersorganisatie als vrijwilliger in onwetendheid gebruikmaken van de Regeling Vrijwilligersvergoedingen, in de problemen komen. Na constatering van de fout wordt er geld ingehouden op de uitkering. Vereniging NOV heeft deze vorm van leeftijdsdiscriminatie ingebracht bij de internetconsultatie Overheid.nl | Consultatie Help ons wetten en regels te verbeteren die mensen ernstig in de knel brengen (internetconsultatie.nl). In 2022 is deze weeffout niet hersteld.

Gemeenteraadsverkiezingen 2022

Waar we in 2021 vrijwilligerscentrales en gemeenten hebben voorzien van input voor partijprogramma's, hebben we in januari 2022 een voorlichtingsessie georganiseerd met Deventer Doet en Eindhoven Doet over succesvolle werkwijzen om vrijwilligerswerk op de politiek agenda te krijgen. Van met podcasts begeleide fietstochten tot gerichte waarderingstrajecten naar koppelingen met actuele vraagstukken kwamen allemaal voorbij. Van de 143 vrijwilligerscentrales die lid zijn van NOV deden er 45 mee.

Netwerk Lobby 

Het netwerk Lobby bestaat uit 47 mensen van 34 organisaties die in wisselende samenstelling met elkaar overleggen. NOV vertegenwoordigd haar achterban ook bij het Breed Sectoroverleg van goede doelen, zit aan bij diverse ronde tafels. Deelnemende organisaties waren in 2022:

1. AGORA beroepsvereniging voor vrijwilligerscoördinatoren
2. Deedmob
3. Deventer Doet
4. FIN
5. Goede Doelen Nederland
6. Handjehelpen
7. Het Begint met Taal
8. Inspiratienetwerk TijdVoorActie
9. IVN
10. KBO-Brabant
11. KNHM
12. Koornetwerk Nederland
13. Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVKK)
14. LandschappenNL
15. LSAbewoners
16. LVKK
17. Nationale Vereniging de Zonnebloem
18. Natuurmonumenten
19. Nederland Zorgt Voor Elkaar
20. NLvoorElkaar
21. NOOM
22. Partin
23. PEP Den Haag
24. Protestantse Kerk in Nederland (PKN)
25. Samenwerken Brancheorganisaties Filantropie
26. Schuldhulpmaatje Nederland
27. Scouting Nederland
28. Sociaal Werk Nederland
29. VPTZ Nederland
30. Vrijwilligers Centrale Amsterdam
31. Vrijwilligerscentrale HuizenvoorElkaar
32. Vrijwilligerspunt Westfriesland
33. YMCA Nederland
34. ZwolleDoet!