Nieuwkomers in Nederland mogen vrijwilligerswerk doen onder voorwaarden. Onder nieuwkomers verstaan we in deze bijdrage vreemdelingen zonder Nederlandse nationaliteit of afkomstig uit landen buiten de Europese Unie. Sommige nieuwkomers hebben een verklaring nodig om vrijwilligerswerk te mogen verrichten.  

Statushouders hebben geen vrijwilligersverklaring nodig 

Een statushouder is een vluchteling die door de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) als vluchteling is erkend en in Nederland mag blijven. Statushouders ontvangen een tijdelijke verblijfsvergunning voor de duur van vijf jaar en mogen werken als werknemer zonder werkvergunning en ook mogen zij vrijwilligerswerk doen zonder dat daar een vrijwilligersverklaring voor nodig is. 

Verklaring nodig bij vrijwilligerswerk door asielzoekers 

Organisaties die asielzoekers vrijwilligerswerk willen laten doen, hebben een zogenaamde Verklaring vrijwilligerswerk nodig. In de Vreemdelingenwet 2000, de Wet arbeid vreemdelingen en het Besluit uitvoering Wet arbeid vreemdelingen 2022 is bepaald onder welke voorwaarden asielzoekers vrijwilligerswerk mogen doen. De voorwaarden zijn: het gaat om onbetaald werk, er is geen winstoogmerk en het vrijwilligerswerk dient het algemeen nut.  

UWV geeft verklaring af 

Het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) behandelt aanvragen en geeft verklaringen af. De vrijwilligersverklaring is geldig voor specifiek omschreven werkzaamheden en wordt aangevraagd door degene die het vrijwilligerswerk wil laten verrichten door de nieuwkomer. Een vrijwilligerscentrale of welzijnsorganisatie kan, als gemachtigde, ook namens andere organisaties een vrijwilligersverklaring aanvragen. Een groep bewoners die geen onderneming vormt, maar wel vrijwilligerswerk biedt aan asielzoekers kan het beste via een vrijwilligerscentrale of welzijnsorganisatie een verklaring aan laten vragen. Vanaf het moment dat het UWV een ontvangstbewijs heeft gestuurd aan de organisaties mag het vrijwilligerswerk starten, hoewel de definitieve beslissing door het UWV nog moet worden genomen. Echter, het moet, ook gedurende deze wachttijd, wel om vrijwilligerswerk gaan. De aanvraag en het ontvangstbewijs moet in de administratie worden bewaard. Het UWV streeft er naar binnen twee weken een beslissing te nemen op de aanvraag. Echter, op het moment van schrijven (najaar 2023) is er een zodanige toename van aanvragen en werkzaamheden dat de doorlooptijd van beslissen substantieel langer is. De verklaring die het UWV afgeeft is niet persoonsgebonden, maar geeft aan dat de aangevraagde werkzaamheden kunnen worden uitgevoerd. De verklaring blijft drie jaar geldig. 

Redenen voor afwijzing  

In de afgelopen zes jaar zijn er meer dan 300 aanvragen door het UWV goedgekeurd. Ongeveer 90 aanvragen werden in diezelfde periode afgewezen. Het UWV kan een ingediende aanvraag afwijzen als niet duidelijk genoeg blijkt dat er aan de drie bekende voorwaarden wordt voldaan. De drie voorwaarden zijn: er moet sprake zijn van onbetaald werk, voor een organisatie zonder winstoogmerk en waarbij er een maatschappelijk doel wordt gediend. Dat vrijwilligerswerk onbetaald werk betreft, wil niet zeggen dat betaald werk eenvoudigweg kan worden veranderd in onbetaald werk. Voorafgaand aan de aanvraag voor een vrijwilligersverklaring moet het werk langer dan een jaar al vrijwilligerswerk zijn. Als het gaat om werkzaamheden waarbij er geen verschil is tussen vrijwilliger en werknemer, zal het UWV de aanvraag afwijzen.  

Advies en hulp bij de aanvraag voor een vrijwilligersverklaring 

De aanvraag voor een verklaring vrijwilligerswerk is redelijk eenvoudig in te vullen. Er worden gegevens van de aanvragende organisatie en een concrete beschrijving van de beoogde werkzaamheden gevraagd en een toelichting op het verband met het maatschappelijk doel. Er zijn veel vrijwilligerscentrales en welzijnsorganisaties die een aanvraag hebben ingediend waardoor er veel ervaring is. Voor vragen of advies is Vereniging NOV beschikbaar.